Case 1,4 millóns de persoas maiores de 65 anos viven soas. Segundo o censo, a cuarta parte deste grupo. Delas, o 77% son mulleres e son quen máis sofren a soidade. Pero esta non se debe sempre á falta de relacións, senón que é unha soidade subxectiva. Quen non se adaptan aos cambios poden sentirse sós, ben porque non entenden que deixen de protexer á súa familia para ser esta quen lles protexa ou porque non acceden ás novas tecnoloxías e íllanse.
Soidade social
As persoas maiores que viven soas, a miúdo, teñen unhas relacións sociais deficientes. Non sempre manteñen un contacto frecuente coa familia ou cos amigos e as condicións da súa vivenda ou edificio, en ocasións sen ascensor ou outras medidas de accesibilidade, limítanlles na súa vida diaria. Este déficit nas relacións denomínase soidade social.
As principais afectadas pola soidade son as mulleres entre 70 e 75 anos que residen en zonas rurais
As súas posibles consecuencias son o illamento e, nalgúns casos, a marxinalidade. As principais afectadas son as mulleres entre 70 e 75 anos que residen en zonas rurais e teñen lonxe aos seus familiares. Así o destaca un estudo experimental levado a cabo polo Gabinete de Calidade de Vida e Envellecemento da Universidade de Granada (UGR), a través de enquisas telefónicas a 780 maiores.
A soidade é frecuente entre estas por diversos motivos, polo que se combate desde diferentes ámbitos e sorprende, despois de coñecer os resultados desta investigación, que una das ferramentas empregadas para iso, o servizo de teleasistencia, logre o resultado contrario. De acordo ao citado estudo, as persoas que dispoñen del “aseguran sentirse máis soas que quen carecen del”. Segundo datos do Imserso, o Servizo Público de Teleasistencia atende na actualidade a uns 275.000 usuarios. Deles, polo menos 100.571 teñen máis de 80 anos, viven sós e “moitos sentes sós e illados”. Unha hipótese é que utilizarían este servizo para combater o sentimento de soidade e ter certo contacto social.
Escala de soidade
O estudo estivo en mans de Ramona Rubio Herrera, catedrática en Psicogerontología Social, e Mercedes Pinel e Laura Rubio, investigadoras. Elas crearon a primeira escala de medición da soidade social -Escala de Soidade Social Este II-, que se divide en 15 temas, con tres alternativas de resposta: sempre, ás veces e nunca.
Preguntouse ás persoas maiores enquisadas sobre cuestións relacionadas coa súa percepción de apoio social (sente vostede só?), o uso das novas tecnoloxías (Utiliza vostede o móbil, o computador ou Internet?) e o índice de participación social (Resúltalle fácil facer amigos?). Nos resultados, as mulleres obtiveron unha puntuación máis alta en soidade social que os homes, aínda que o informe argumenta que pode deberse “ao rol que as mulleres desta xeración desempeñan ao longo da súa vida”. “Deixan de sentirse elemento protector das súas familias para pasar a ser as protexidas das mesmas”, agrega. É entón cando, se non se adaptan a este cambio, poden sentirse soas.
Un dos principais inimigos da soidade é o envellecemento activo, pero ademais, outras iniciativas palían este estado. O Imserso conta con diversos plans, como o programa “Preto de ti” e o proxecto piloto do mesmo nome. O obxectivo é “facilitar as mellores respostas posibles ao problema da soidade das persoas maiores mediante diversas actuacións”.
O estudo da Universidade de Granada, realizado en colaboración co Imserso, revela que o maior nivel de soidade social afecta as persoas maiores de 80 anos solteiras, viúvas e separadas e o menor nivel, a quen teñen entre 65 e 69 anos. Fomentar o coñecemento destas situacións axuda a mellorar a intervención e a que esta sexa máis efectiva.
Respecto ao proxecto piloto “Preto de ti”, pretende coñecer as posibilidades do acompañamento a persoas maiores. Aposta por redes de voluntariado para acabar co illamento. Esta é a filosofía de traballo de entidades como Cruz Vermella, Amigos dos Maiores, Amics da Gent Gran ou o Teléfono da Esperanza, que a través do programa “Entre Amigos” forma grupos de contacto entre persoas que senten “soas ou incomunicadas” e desexan relacionarse con outros. Pola súa banda, os voluntarios sociais xubilados da Unión Democrática de Pensionistas e Xubilados de España en Xixón e en Lugo visitan en parella dúas veces por semana a persoas maiores nos seus propios domicilios para ofrecerlles compañía e apoio.
